KARY I NAGRODY W WYCHOWANIU DZIECI

Nie ma prawidłowego procesu wychowania bez nagrody i kary (…). Jeżeli osoba wymierzająca karę cieszy się autorytetem i uznawana jest przez dziecko za osobę sprawiedliwą, zapewne będzie ono żałowało swojego zachowana i dołoży starań, aby więcej danego czynu nie popełnić.

     Żeby nagroda i kara były środkiem wychowawczym, muszą odnieść oczekiwany skutek.

KARA

Dziecko, które ma być ukarane musi wiedzieć, za co i dlaczego. Ponadto przed zastosowaniem kary należy wziąć pod uwagę charakter dziecka, stopień jego wrażliwości, jak również częstotliwość występowania niewłaściwych zachowań. Kara nie może być odroczona w czasie, lecz powinna być zastosowana zaraz po przewinieniu. Nie można jej też wymierzyć pod wpływem gniewu i złości. Emocje przyczyniają się do braku obiektywizmu i nie sprzyjają przeanalizowaniu sytuacji.

Skuteczność karania jest tym większa, im silniejsze jest uczucie miłości i przywiązania osoby karzącej z karaną. Karze musi zawsze towarzyszyć ukazanie możliwości poprawy. Podczas karania trzeba brać pod uwagę stopień wrażliwości dziecka. Im dziecko jest wrażliwsze, tym kara powinna być słabsza. Jeżeli dziecko nie rozumie stawianych przez dorosłych granic, kary są mało skuteczne.

Szczególne szkodliwe jest stosowanie kar agresywnych, nadmiernie surowych. W przypadku dzieci nadpobudliwych i agresywnych stosowanie takich kar powoduje bunt, upór, przekorę, co w konsekwencji prowadzi do zerwania więzi uczuciowych z dorosłym.

• Kary cielesne – należą do kar, po których zastosowaniu mogą wystąpić niepożądane skutki. Dzieci boją się bicia, gdyż powoduje ono ból, pozostawia ślady, poniża godność dziecka, upokarza je, a także odsłania bezradność i bezsilność wobec karzącego. Kary cielesne czynią spustoszenie w dziecięcej psychice, wywołują nienawiść, chęć odwetu, agresję skierowaną na słabszych, a także powodują nerwice i lęki.
• Krzyk – jest kara nieskuteczną. Dziecko boi się krzyku i z czasem samo zaczyna krzyczeć na osoby słabsze i te, których się nie boi.
• Zamykanie w łazience – dziecko czuje się odizolowane, opuszczone, przeżywa lęk.
• Straszenie – powoduje urazy psychiczne, takie jak: nerwice, lęki i objawy somatyczne (nawracające moczenie się).
• Wyzwiska – poniżają dziecko.

Kary, dzięki którym możemy spodziewać się poprawy zachowania:

• Kara naturalna – stanowi konsekwencję winy (dziecko zabrało zabawkę – musi ją oddać, niegrzecznie się odezwało – musi przeprosić).
• Tłumaczenie i wyjaśnianie – skłania dziecko do zastanowienia się na skutkami tego, co zrobiło.
• Ukazywanie konsekwencji niewłaściwego zachowania się – (dziecko nie sprzątnęło zabawek – nie obejrzy wieczorynki, nie zjadło obiadu – nie dostaje słodyczy).

NAGRODA

     Aby nagroda wpływała dodatnio na rozwój osobowości i wychowanie dziecka musi spełnić pewne warunki. Nagrodzona osoba faktycznie musi na wyróżnienie zasłużyć. Nagroda jest skuteczna, gdy motywuje do dalszego działania. Należy zapobiegać motywacji działania nastawionej na nagrodę.

Mamy wiele rodzajów nagród, które możemy stosować wobec dzieci:

• Nagradzanie pochwałą i uznaniem – słowna aprobata postępowania dziecka, uśmiech, radość, sosen wyrażanie uznania wobec innych osób, wyrażanie podziwu, pogłaskanie po głowie, przytulenie.
• Sprawianie dziecku przyjemności – wspólna wycieczka rowerowa, wyjście do kina, zgoda na spotkanie z koleżankami i kolegami, zaproszenie kolegi do domu, wspólna gra w grę planszową, itd.
• Obdarzanie uwagą i zaufaniem – dziecko ma poczucie własnej wartości i odczuwa radość. Zaufanie ma wysokie walory wychowawcze. Gdyż polega na zmniejszeniu kontroli nad tym, co dziecko robi.
• Wspólne z rodzicami spędzenie czasu.
• Nagrody rzeczowe – to też pochwała, tylko wyrażona poprzez symboliczny upominek (należy unikać drogich prezentów). Nagroda powinna być wręczona za konkretne zachowanie.

WSKAZÓWKI DO ROZMÓW Z DZIECKIEM

1. Naucz się odmawiać dziecku – dziecko nie może mieć wszystkiego, czego się domaga. Nie można spełniać wszystkich zachcianek i życzeń dziecka.  
2. Bądź stanowczy – dziecko nie lubi zmienności decyzji i braku konsekwencji. Nie wie, jak się zachować w sytuacji, gdy za o samo jest karane, a następnego dnia chwalone.
3. Rozmawiaj w cztery oczy – nikt nie lubi, dziecko także, gdy w obecności innych zwraca mu się uwagę. Rozmawiając z dzieckiem zawsze należy patrzeć mu w oczy i  w zrozumiały dla niego sposób wyrażać swoje niezadowolenie.
4. „Walcz” ze złymi nawykami – nie należy bagatelizować złych nawyków, tylko zwalczać je, póki jeszcze jest to możliwe (nie są utrwalone).
5. Pozwól dziecku na samodzielność – nie można wszystkiego wykonywać za dziecko, ono podobnie jak dorośli, musi mieć swoje obowiązki i je wypełniać. Jest to jeden ze sposobów uczenia się odpowiedzialności.
6. Musisz mieć czas dla dziecka – zawsze należy znaleźć czas i wysłuchać tego, co dziecko ma nam do powiedzenia. Codziennie należy wziąć dziecko na kolana i zainteresować się dziecięcymi problemami lub przeżyciami. Rozmowa zbliża dziecko do dorosłego i budzi jego zaufanie.
7. Bądź konsekwentny – dziecko musi wiedzieć, czego od niego oczekujesz, jakie stawiasz mu wymagania i granice oraz jakie będą skutki, gdy ich nie będzie przestrzegało.
8. Zaufaj dziecku – nie należy stale sprawdzać uczciwości dziecka, chyba że dorosły ma ku temu powody.
9. Nie rządź – nie powtarzaj stale tego samego przy każdej okazji, bo dziecko przestanie cię słuchać.
10. Nie bądź przewrażliwiony – nie zwracaj uwagi na drobne dolegliwości dziecka. Narzekając na ból paluszka, czy nóżki dziecko najczęściej chce wymusić twoje zainteresowanie.
11. Dbaj o odporność emocjonalną – nie chroń dziecka przed konsekwencjami i nie stawaj zawsze w jego obronie. Ono samo musi nauczyć się ponoszenia odpowiedzialności za swoje zachowanie i czyny.

W oparciu o publikację Ewy Zielińskiej O mądrym wychowywaniu dzieci w Bliżej Przedszkola Nr 11.134 opracowała Sylwia Papierska